خداحافظی آزادقلم با دنیای نرمافزار
فونت، یکی از ارکان بسیار مهم در دنیای نوشتار دیجیتال است. به عبارت دیگر، میتوان فونت را دستخط طراحان و نویسندگان دیجیتال دانست. فونت از جهات دیگری نیز دارای اهمیت است! فونت به عبارتی یکی از ارکان مهم در حفظ و پاسداری از رسمالخط رایج یک کشور میتواند باشد.
در دنیای زبان فارسی نیز، سالیان دراز است که فونتهای متعددی در حال طراحی و تولید هستند. از زمانی که نگارنده به یاد دارد، فونت «تاهوما» یکی از پایههای وبسایتهای فارسی زبان بود. حتی این فونت، به صورت پیشفرض در سرویسهای بلاگینگ مانند بلاگفا استفاده میشد. در طول سالها، فونتهای دیگری نیز برای زبان فارسی ساخته شدند که هرکدام برند و اعتبار خود را داشتند.
اما ماجرای فونت، از زمانی که «وبفونت» مطرح شد، ارزش و اعتبار جداگانهای پیدا کرد. در واقع اکنون فونت فارسی، علاوه بر زرنگار! و مایکروسافت ورد، باید در جای دیگری نیز کارا میبود. کمکم، فونتهای موجود شروع به اصلاح کردند و بعضی از آنها (و همچنان، نه همه آنها) برای وب اصلاح شدند. همچنین در این میان کمپینی برای طراحی و ساخت یک فونت فارسی «آزاد» (که عموما با نام pfont – احتمالا کوتاه شده Persian font – شناخته میشود) راهاندازی شد و با جمعآوری کمک از طریق جامعه فارسی زبان، مراحل طراحی و ساخت آن شروع شد.
داستان pfont سرانجام چندان خوبی نداشت اما باعث شد تا افرادی چون صابر راستیکردار، برآن شوند تا تولیدات آزاد خود را در اختیار دیگران قرار دهند (و حتی امروز نیز شما میتوانید ببینید که عمده فونتهایی که در مخزن آزادقلم قرار داده شده اند، از تولیدات ایشان هستند.) و این آغازی بود بر پایان انحصار بسیاری از شرکتها که تا قبل از آن، اقدام به تولید و فروش فونت میکردند.
در مهرماه سال ۹۸، آزادقلم نخستین بار معرفی شد. در واقع هدف آزادقلم دو چیز بود :
- تلاش برای گوگلزدایی و کاهش استفاده از سیستمهای انحصاری (چرا که تنها Font API موجود که به خوبی کار میکند، API گوگل است)
- تلاش برای سهولت استفاده از فونتهای آزاد فارسی در وب.
در واقع ماههای نخست، فعالیت آزادقلم داشت به خوبی پیش میرفت که در نیمه دوم آبانماه ۹۸، شاهد قطعی دسترسی به اینترنت بودیم. بعد از اتصال مجدد اینترنت نیز؛ سرور آزادقلم توسط حملات بازدارنده از سرویس چند روزی از دسترس خارج شد. همه این «بدشانسی» ها دست به دست هم داد تا علیرغم آن که آزادقلم در روزهای نخست لانچ شدن به خوبی دیده شد؛ از چشم بیفتد. تمام تلاش، بر آن شد که سرویس بدون قطعی و مشکل خاصی سر پا بماند و شکر پروردگار تا همین امروز، این سرویس پابرجاست.
پس چرا آزادقلم خداحافظی میکند؟
این پرسش، در واقع در توییتی از آزادقلم پرسیده شد. ما نیز در شکل و فرم این مطلب، به این سوال پاسخ میدهیم.
درآمدزایی
متاسفانه بر خلاف تصوری که داشتیم، یا شاید برخلاف تصویری که جامعه نرمافزار آزاد همیشه از خود میسازد، مجموع کمکهای دریافتی آزادقلم به نیمی از هزینه نگهداری آن هم نرسیده است. آزادقلم، به جز حمایتهای مردم، اصولا هیچ درآمد دیگری را برای خود در نظر نگرفته بود. حتی دوستانی که خصوصی با ما صحبت کردند و میخواستند مدتی را اسپانسر شوند؛ پس از اعلام مبلغ از سمت ما (که مبلغ زیادی هم نیست)، ظاهرا پشیمان شدند.
حواشی پیرامون فونت فارسی
در ابتدای این مطلب، به پروژه پیفونت اشاره شد. این پروژه گرچه یک پرونده ناتمام در دنیای نرمافزار آزاد ایران است و خود به خودی خود نیز خطری ندارد، اما حواشی زیادی از گوشه و کنار آن درآمد. به طوری که شخص (یا شاید اشخاصی) رفتار حرفهای در قبال این پروژه نداشتند و بعبارتی ورود، حمایت و یا دست داشتن در پروژههای فونت فارسی، ممکن است موجب ترس افراد دیگر باشد.
سخن آخر
قریب به نیمسال با شما بودیم. دوست داشتیم حداقل به جای نیم، از واژه چند یا یک عدد بزرگتر از یک استفاده کنیم. اما بهرحال، این پروژه باید زودتر از اینها خداحافظی میکرد. بالاخره، هرچیزی تاریخ مصرفی دارد. این مطلب، مطلب آخر نیست و احتمالا در آینده نه چندان دور نیز مطلب دیگری مبنی بر این که چطور میتوان پروژه را دوباره لانچ کرد یا زنده نگه داشت، منتشر میکنیم.
خداوند متعال یار و نگاهدارتان.
دیدگاهتان را بنویسید